Schrijver - 'Delftenaar van het jaar (2019)'
Het Agnetapark, gecreëerd door Jacques en Agneta van Marken, speelde een cruciale rol in de pioniersfase van de volkshuisvesting. Het Delftse woonpark inspireerde zeepfabrikant Willam Lever tot de oprichting van Port Sunlight in Liverpool; de in Delft geboren bankierszoon Karel van de Mandele creëerde in het onherbergzame Rotterdam-Zuid tuindorp Vreewijk etc Jan van der Mast heeft een boek geschreven over dit park. Hij vertelt over heftige drama’s uit de Tweede Wereldoorlog, de spetterende jubileumfeesten van de fabriek, de melasseramp, het succesrijke Bacinol-verhaal, de verkoop van het park door het Gist-pensioenfonds aan een projectontwikkelaar, waardoor de samenstelling van het park ingrijpend verandert ... Er zijn levensverhalen van bijzondere Parkianen, zoals Marie en Karel Weijland die 7 onderduikers op Vijver-Noord 1 verborgen. Daarnaast is er aandacht voor de villa’s, die de Gist en Calvé-directeuren in de nabijheid van de fabriek lieten bouwen, zoals bijvoorbeeld villa Solheim. Dit modernistische woonhuis voor Van Leeuwen was een ontwerp van architect Wegerif. Een andere schepping van Wegerif - huishoudschool Rust Roest - is in 1981 gesloopt. Ook is er ruimte voor de ‘industriële kathedraal’, het Grote Kantoor dat nu door erfgoedontwikkelaar BOEi wordt gerenoveerd en in 2024 haar deuren weer opent. Wim Pijbes in de NRC: ‘Waar ooit weiland was, schiep Van Marken een arbeidersparadijs, ‘van weiland tot lusthof’. Oorspronkelijk lag het Agnetapark omsloten door drie grachten, achter een sierlijke gietijzeren poort, die om middernacht op slot ging. Met gelijk geschoren heggen, fris onderhouden woningen en een gemoedelijke rust is het tuindorp tegenwoordig een groene enclave, die intimiteit en geborgenheid biedt. Latere tuindorpen als Vreewijk in Rotterdam, ‘t Lansink in Hengelo of het Snouck van Loosenpark in Enkhuizen vormen zo mede de groene getuigen van deze voortvarende Delftse visionairs.’
Jacques van Marken is de grondlegger van de Gist- en Spiritusfabriek (later Gist-Brocades, thans DSM) en de Nederlandse Oliefabriek (het later Calvé) in Delft. Tevens was hij directeur van Lijm- en Gelatinefabriek. Hij was eind 19e eeuw een sociaal bewogen industrieel, die geloofde in de kracht van samenwerking en wilde de productiefactoren Arbeid en Kapitaal verzoenen. Hij ontwikkelde een eigen visie op de maatschappelijke taak van werkgevers, bedacht nieuwe systemen van werkclassificatie (‘Loon naar werk’) en van beoordeling (loon naar werken). Als eerste ondernemer in Nederland voerde hij een pensioenregeling en een ondernemingsraad in. Vaak liet hij zich inspireren door ideeën uit het buitenland. Hij zette zich volledig in voor de ‘Sociale Questie’ en riep in zijn fabrieken (Gist, Calvé en Lijm) 107 verschillende sociale instituten in het leven. Zijn ‘verheffingsideaal’ onderbouwde hij met een driestappenplan: 1. Veilig stellen van het dagelijkse onderhoud van de arbeider en zijn gezin. 2. Door verzekeringen waarborgen dat het ‘dagelijks brood’ niet door vervelende of onverwachte gebeurtenissen gevaar loopt. 3. De ontwikkeling van de arbeiders, de vrijetijdsbesteding en de ‘verfraaiing’ van het leven. Hij creëerde als eerste in Nederland een ‘fabriekskolonie’: Agnetapark (naast de Gist- en Spiritusfabriek). Met zijn vrouw ging hij temidden van zijn arbeiders wonen. Op de Wereldexpositie in Parijs (1889) werden de beroemde ‘familistère’ van Godin en het Agnetapark naast elkaar tentoongesteld als prikkelende voorbeelden voor de toekomst, waar arbeiders en hun gezinnen gelukkig kunnen worden. In een tijdperk waar de overheid slechts toekeek en niet ingreep bij sociale misstanden, was Van Marken een pionier/visionair op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Als ondernemer was hij net zo baanbrekend als bijvoorbeeld Henri Ford, William Lever of Jean-Baptiste Godin. Zijn ideeën over coöperaties en winstdeling zijn nog steeds actueel.
‘Boeiende biografie. Aantrekkelijk niet alleen door fascinerende levensverhaal, maar ook het bredere beeld’ – NRC ‘Boeiende en indrukwekkende biografie’ – De Nederlandse boekengids ‘Levendig beeld van creatieve, vooruitstrevende en invloedrijke ondernemer.’ – Nederlands Dagblad ‘Niet blind voor nuance balanceert Van der Mast op randje van verheerlijking.’ – Trouw ‘Om de Van Marken-beleving compleet te maken, rest me nu niets meer dan een rondleiding in het Agnetapark, door de auteur zelf gegeven.‘ – Boekenkrant 'Jan van der Mast laat ons op weergaloze manier zien hoe grooindustrieel en idealist Van Marken zich op zeer sociale en constructieve manier staande weet te houden in de 19e eeuwse strijd tussen kapitaal en arbeid.' -Historiek (Willem Peeters) ‘Diep onder de indruk. U heeft van een waar levenswerk dit levenswerk gemaakt.’ – Joke Pontier ‘Genoten. Ik ben 2 weken verbonden geweest de familie Van Marken. Moet nu afkicken’ – Han Jespers
Het waargebeurde verhaal van een sterke vrouw, die het dubbelleven van haar man ontdekt en trouw blijft aan zichzelf Het is eind negentiende eeuw als Jacques van Marken, oprichter van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek, en zijn vrouw Agneta hun droom realiseren: het Agnetapark, in Delft, een tuindorp met 78 arbeiderswoningen. Het echtpaar zelf woont te midden van de fabrieksarbeiders en Agneta groeit uit tot geliefde ‘parkmoeder’. Als Jacques op zijn veertigste volledig instort, neemt Agneta zijn taken over. Al snel wordt zij onaangenaam verrast door de brief van een vrouw die vraagt waar haar toelage blijft. Agneta kiest voor een onconventionele oplossing en maakt een afspraak met de minnares van haar man. Terwijl Van Marken in Duitsland een heilzame waterkuur volgt, nemen de dames een besluit dat hun toekomst ingrijpend zal veranderen.
‘De stille kracht die Delft wakker kuste’ – AD ‘Opnieuw brengt Van der Mast een vergeten geschiedenis sprankelend tot leven.’ – NRC ‘Verrassend verhaal met veel gevoel voor detail’ – NBD Biblion ‘Fascinerend verhaal, erg interessant en mooi opgetekend’ – Mariette Wolf (oud-directeur FBJP) ‘Schitterend boek ben zeer onder de indruk.’ – Bert Pols ‘In één adem uitgelezen! Ontroerend.’ – Mirjam van der Voort ‘Prachtig, dramatisch, geconstrueerd en daardoor zo spannend.’ – Esther Gramsbergen
Roman, gebaseerd op het ware leven van Gerrit Keizer (1874-1946). De dwerg Gerrit Keizer wordt vanaf zijn zesde op kermissen tentoongesteld als ‘een zeldzaam natuurwonder’. Op zijn veertiende, 80 centimeter lang, lokt een impresario hem naar Amerika. Zijn moeder weet van niets, maar als Gerrit haar schrijft dat hij in een New Yorks museum wegkwijnt, komt ze hem redden. Het leven van Gerrit Keizer is als een rollercoaster. Als Prince Mignon – The Smallest Man in the World – heeft hij veel succes in Parijs, Londen, Berlijn en New York, maar het gaat mis op de World Fair in Chicago. Gedesillusioneerd keert hij terug naar Friesland en gaat daar het woord Gods verkondigen, nu als ‘de kleinste prediker ter wereld’.
‘In één spreekwoordelijke ruk uitgelezen. ‘ – De Standaard (België) ‘Prachtig portret van de kleine Gerrit Keizer.’ – Metro ‘Met veel schwung opgeschreven.’ – Veronica gids ‘Fascinerende roman over de kleinste man ter wereld.’ – Telegraaf
Jan van der Mast is een gepassioneerd verteller/voordrachtskunstenaar, die met veel research verdieping in zijn onderwerpen aanbrengt.
Hij gebruikt hierbij bijzonder beeld- en audiomateriaal. Hij treedt op voor kleine of middelgrote gezelschappen, maar ook grote evenementen zoals bv. als keynotespeaker bij het Monumentencongres in Leeuwarden in 2018 (500 bezoekers).
‘Met veel humor, respect en elan‘ – Lezing over Theo Jansen (strandbeesten) ‘Boeiend en wetenswaardig verhaal. Uitstekende visualisatie’ – Hans Dirken (oud-rector magnificus TU Delft) ‘Met veel anekdotes en humor. De reacties waren overweldigend.’ – Frank Teeuwisse (oud-directeur DSM)
Jan van der Mast leidt je rond door het Agnetapark (‘Sociaal Arbeiderparadijs’) in Delft en vertelt het unieke verhaal van het bevlogen ondernemersechtpaar Van Marken.
Zij hebben Delft eind 19e eeuw wakker gekust! Bij hen begon de industriële revolutie: Jacques stichtte de Gistfabriek (DSM), Oliefabriek (Calvé), Lijmfabriek en waakte over zijn arbeiders als een vader. Hij creëerde 107 sociale voorzieningen. Agneta groeide uit tot ‘Parkmoeder’ en leidde parfumfabriek Maison Neuve. Hun motto was: ‘Breng ieder uur een woord een daad die voor de wereld iets achterlaat.’ Jan draagt prachtige gedichten voor van Jacques van Marken, en vertelt over diens wonderlijke dubbelleven. Hij had in Rotterdam een minnares met zes kinderen. Indien gewenst kan er thee, koffie, een lunch of diner worden georganiseerd. Informeer naar de mogelijkheden. Op aanvraag kan Jan een inleidende lezing verzorgen met uniek beeldmateriaal op groot scherm. PRAKTISCHE INFO Startpunt rondleiding: tegenover Café Altijd Gezelligheid (J.C. van Markenplein 10) Lengte: 2 uur. Kosten: 10 euro per persoon (minimaal 8 personen) Wilt u thee/koffie of een lunch dan is het aan te bevelen om bij Molen de Roos (op 3 minuten lopen) te reserveren. Contactpersoon: Gaston Badou 06 21701815 Wilt u na faloop dineren in eht park, dan kan dat bij restaurant Heinde of Bregje in de vooramlige 'Tent', een prachtig gebouw van architect Evers.
‘U bent een tweede Geert Mak’. – Sociëteit Het Meisjeshuis ‘Fantastisch! Iedereen was heel enthousiast’ – Lions Club Delft (2020) ‘Top-rondleiding. Jan kan geweldig gedichten declameren.’ – Ina van Trijp ‘Heel interessant. Mooie afwisseling van horen en zien.’ – Elke Kroft (Advier)
Zondag 25 sep. 2022 is de boekpresentatie bij Het Prinsenkwartier, 15 uur.
Na het succes van de scheurkalender DELFT 2024 heeft Jan een nieuwe gemaakt: 2025. Wederom 365 memorable Delftse gebeurtenissen en verhalen over bijzondere Delftenaren. Prijs: 20 euro. Jan brengt ze persoonlijk rond. Bel hem (06 36484204) of stuur een mail: janvandermast61@gmail.com
Jan van der Mast (Den Haag,1961) is toneel- en romanschrijver die in 1994 debuteerde met de roman ‘Films, vaders & neuzen’ en in 2019 zijn magnum opus uitbracht: ‘Jacques van Marken, een biografie over de eerste sociale ondernemer van Nederland’.
Van der Mast volgde Stedenbouwkunde aan de TU Delft en studeerde met een Erasmusbeurs af in Barcelona. Als stedenbouwkundig ontwerper ontwikkelde hij een ‘Toekomstvisie Hoogvliet’, maar koos in 1990 voor het schrijverschap. Voor het absurdistische toneelstuk 'Dood van een sardien’ ontving hij in 1991 een nominatie voor de Nederlands-Vlaamse Toneelschrijfprijs. Het stuk waarin hijzelf acteerde werd uitgenodigd voor internationale jeugdtheaterfestivals in Den Bosch, Gent, Aarau en Wenen. Met zijn toenmalige partner Wilma Keizer richtte hij theatergroep Keizer & van der Mast op, die veelal in samenwerking met STIP (Amsterdam) (jeugd)theatervoorstellingen maakte, waaronder ‘Het Zigzagkind’, ‘Vriend en vriend’, ‘De bal is rond’. Zijn roman ‘Films, vaders & neuzen’ verscheen in 1994 bij de SUN (Nijmegen) en werd genomineerd voor de Debutantenprijs. Een jaar later won hij de Essayprijs van de NRC met het stuk ‘Een uitstapje naar de werkelijkheid’. In 2007 maakten Keizer & van der Mast hun laatste voorstelling ‘Morgen ben ik anders’ naar een boek van Ted van Lieshout. Sindsdien concentreert Van der Mast zich op het schrijven van historische romans, waarbij hij zijn fantasie de vrije loop laat om gaten te dichten. Bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam verschenen de romans ‘De kleine Keizer’ (2012) en ‘Agneta’ (2015), dat inmiddels 6 maal is herdrukt.
In 2019 voltooide hij een biografie over Jacques van Marken (1845-1906) die eind 19e eeuw in de Nederlandse industrie een belangrijke rol speelde als ‘modelfabrikant’. Hij was de eerste ondernemer was met pensioenen, woningen etc
Daarnaast schrijft hij verhalen uit het romantische voetbaltijdperk, die in bladen als Hard Gras en Feyenoord Magazine zijn verschenen o.a. over de bijzondere levens van Ajax-keeper Gerrit Keizer, Feyenoorders Bram Panman, Theo Laseroms, Hans Posthumus, Attila Ladinsky, Roni Kalderon, Henk Schouten etc
9 sep.
Vanaf 25 sep. is mijn nieuwe kalender verkrijgbaar. Weer 365 Delftse pareltjes. Vormgeving: Erik van der Veen. Te koop voor 20 euro.
5 oktober 2023
Vanaf 5 oktober in iedere Delftse boekhandel of te bestellen bij Jan van der Mast. Prijs: 20 euro. Prachtig relatie of sinterklaas of kerstgeschenk.
16 april 2023
Boek over de vrienden en kennissen van Jacques en Agneta van Marken, die net als het echtpaar op Jaffa begraven liggen. Het zijn 30 biografieen: levensverhalen van bevriende professoren, de huisarts, de hospita, de rector-magnificus, de pianoleraar van Agneta, industrielen... Op de begraafplaats staan bij de graven van deze mensen plaatjes met QR-codes. Aldus worden ze weer tot leven gewekt. Je ziet foto's van deze mensen en hoort Jan van der Mast vertellen over hun leven. Prijs: 25 euro. Te bestellen via deze website.
6 oktober 2021
Het verhaal van Jacques en Agneta van Marken - eerste sociale ondernemers - is unike voor Delft & Nederland. Daarom geef ik graag lezingen en rondleidingen door het Agnetapark. Ook is er een nieuwe rondleiding, ontwikkeld met Museum Van Marken, waarbij je op begraafplaats Jaffa kunt kennis maken met tijdgenoten van de Van Markens. Vanaf 2022 doe ik ook rondleidingen bij de watertoren en kunstencentrum Radius. Neem ook een kijkje op de website van ons museum: www.museumvanmarken.nl
3 februari 2021
di 2 februari 2021
Op vrijdag 5 oktober, 18.30 uur, vertelt Jan in het TV-programma 'Binnestebuiten' over het Agnetapark, het door Jacques en Agneta van Marken in 1884 gecreerde arbeiderparadijs. (Op de foto redacteur Monique Morshuis bij de proefwandeling.)
12 juni 2020
Het duizelingwekkende overzicht van de werken van het echtpaar Van Marken, dat te zien was op de ‘150 jaar gist-expositie, heeft een een plek gekregen in het Beyerinckkantoor van DSM DELFT.
14 juni 2020
Door de Corona-crisis werden veel rondleidingen en lezingen uitgesteld. Zondag 14 juni hervatte Jan van der Mast weer zijn rondleidingen
31 maart 2020
31 januari 2020
Bij boekhandel Paagman konden klanten stemmen op het beste boek van 2019. Deze prijs ging naar de biografie van ‘Jacques van Marken, geschreven door Jan van der Mast.
4 januari 2020
Jan van der Mast werd uitgeroepen tot ‘Delftenaar van 2019’. De krant ‘Delft Op Zondag’ nomineerde 10 Delftenaren vanwege hun uitzonderlijke verdiensten voor de stad of haar inwoners. Er werden 2.700 stemmen uitgebracht. Uit handen van nummer 3, powervrouw Brie van Klaveren, ontving Jan in ‘zijn‘ Agnetapark de Bronzen Hugo.
1 januari 2020
De door DSM georganiseerde expositie in het voormalige Hoofdkantoor van de Gist trok in 3 maanden tijd ruim 20.000 bezoekers. Jan van der Mast was curator van de expositie. De vormgeving was van Wilma Keizer en Erik van der Veen.
11 oktober 2022
Op 25 september presenteerde Jan van der Mast in het Prinsenkwartier zijn nieuwe boek: Agnetapark, een biografie. Het eerste exemplaar werd overhandigd aan wethouder Cultuur, Frank van Vliet. Dit boek bevat de volledige historie van het unieke fabrieksdorp (1884), inclusief verhalen van Parkianen en beschrijvingen van directeur-woningen en het Grote Kantoor... Vormgever is Erik van der Veen. Omvang: 232 pagina's. Full colour, harde kaft. Het is een genummerde oplage van 1.250 exemplaren. Prijs: 25 euro. Te koop via Delftse boekhandels of te bestellen en af te halen bij de schrijver zelf via email (janvandermast2@tele2.nl) of telefoon: 0636484204.
14 december
Mooi artikel in AD over mijn Delftse scheurkalender.
Expositie 150 jaar gist (2019)
Jacques van Marken in gesprek met Feike Sijbesma, CEO DSM (2019)
De tafel van Delft: Tijn Noordenbos in gesprek met Jan van der Mast (2019)
Ode aan 'strandbeestkunstenaar' Theo Jansen (2017)